Czterdziesty tydzień ciąży Patrzysz na swój wielki brzuch i obawiasz się, że jeszcze będziesz musiała dwa tygodnie czekać na rozwiązanie, że ono nie nastąpi w sposób naturalny, że wreszcie w szpitalu podłączą cię do kroplówki, podadzą oksytocynę, albo zrobią od razu cesarskie cięcie, bo przecież ty 6. tydzień ciąży. 6. tydzień ciąży zaliczany jest do okresu embrionalnego, czyli zarodkowego. W tym wyjątkowym czasie dochodzi do niezwykle ważnych wydarzeń: u zarodka zamyka się otwór cewy nerwowej, z której wkrótce powstanie jego mózg, ponadto powstaje i zaczyna bić mikroskopijne serce. Przy odrobinie szczęścia przyszła mama 7 tydzień ciąży: samopoczucie i objawy. W tym czasie macica zaczyna się powiększać, możesz więc odczuć, że ulubione dżinsy robią się przyciasne, a talia nieco się zaokrągliła. Podobnie jak wcześniej, mogą cię nękać mdłości i wymioty, zmęczenie i osłabienie, senność, zmienne nastroje. Pomimo tego staraj się 16 tydzień ciąży - Jak zmienia się twoje ciało. Nie tylko twój brzuch zaczyna puchnąć. Zaczyna też puchnąć błona śluzowa w twoim nosie. Powodują to hormony ciąży, które zwiększają dopływ krwi w te okolice. W efekcie pojawia się ciążowe przekrwienie a nawet krwawienie z nosa. W 6 tygodniu ciąży tworzy się krwiobieg i powstaje serce – cewka sercowa wykształca prymitywne komory i zaczyna bić. Chociaż serce płodu kształtuje się aż do 9 miesiąca ciąży, jego bicie można usłyszeć o wiele wcześniej. 6 tydzień ciąży to również czas, w którym kształtują się ważne części mózgu i narządy 16. tydzień ciąży: Co warto rozważyć na tym etapie? Ten okres ciąży może być naprawdę przyjemny! Uciążliwe wczesne objawy mogły już ustać, a Ty prawdopodobnie masz więcej energii. Ciesz się tym czasem pozostając umiarkowanie aktywną poprzez spacery, pływanie lub jogę przeznaczoną dla kobiet w ciąży. . Data modyfikacji: Piątek, Pierwszy trymestr Wybierz swój tydzień ciąży: Autor: Serwis Dzidziusiowo Być może i Ty cierpisz na zaparcia? Są one wynikiem wzrostu poziomu progesteronu. Jedz dużo warzyw, owoców i produktów zawierających błonnik. Nie zapomnij też o zwiększeniu ilości przyjmowanych płynów. U niemalże 70% ciężarnych kobiet występują bóle głowy i poranne mdłości. Nasilają się rano, ale mogą dopaść Cię o każdej porze dnia. 6. tydzień ciąży to moment, w którym w Twoim organizmie zwiększa się ilość krwi, a piersi zaczynają przygotowywać się do produkcji mleka. W związku z tym mogą być nadwrażliwe i obolałe. Szósty tydzień ciąży - rozwój dzieckaMózg dziecka rozwija się w szalonym istniejącej dotychczas cewy nerwowej pomału wykształca się zaczątek rdzenia 6. tygodniu ciąży z głównego korpusu ciała zaczynają wyrastać zaczątki kończyn się masa komórkowa, która da początek gałkom ocznym. Jednocześnie tworzy się warstwa barwnikowa, która wygląda jak czarna fałdki tkanek, które już niedługo przekształci się w policzki, brodę, a także gdzie już niebawem pojawi się nos wytwarza się się otwór, z którego powstaną usta i korytarze tworzące ucho które jeszcze kilka dni temu miało formę rurki teraz zmienia się w cztery komory i bije niemalże na zewnątrz 6. tygodniu ciąży u Twojego maluszka powoli zaczyna kształtować się wątroba, trzustka, płuca i żołądek. Ciąża mnoga - szósty tydzień ciążyJeszcze kilka lat temu ciąża mnoga była rzadkością. Dziś widok bliźniaków lub trojaczków nie wzbudza już takich emocji, jak kiedyś. Choć ciąża wielopłodowa jest fenomenem natury, to coraz popularniejsze terapie hormonalne sprawiły, że wiele mam doświadcza tego szanse na zajście w ciążę wieloraczą mają kobiety, które:same pochodzą z ciąży wielopłodowej;miały w rodzinie wieloraczki (dziedziczne są skłonności do bliźniąt dwujajowych);są po 35 roku życia;stosowały antykoncepcję hormonalną;leczyły się na ciąże bliźniacze ma wpływ rasa kobiety: na Dalekim Wschodzie to 1:400 ciąż; u białych Amerykanek to 1:88 ciąż; wśród Nigeryjek to 1:25 ciąż. Autor Klikając przycisk „Akceptuję” zgadzasz się, aby serwis sp i jego Zaufani Partnerzy przetwarzali Twoje dane osobowe zapisywane w plikach cookies lub za pomocą podobnej technologii w celach marketingowych (w tym poprzez profilowanie i analizowanie) podmiotów innych niż sp. obejmujących w szczególności wyświetlanie spersonalizowanych reklam w serwisie Wyrażenie zgody jest dobrowolne. Wycofanie zgody nie zabrania serwisowi przetwarzania dotychczas zebranych danych. Wyrażając zgodę, otrzymasz reklamy produktów, które są dopasowane do Twoich potrzeb. Sprawdź Zaufanych Partnerów sp. Pamiętaj, że oni również mogą korzystać ze swoich zaufanych podwykonawców. Informujemy także, że korzystając z serwisu wyrażasz zgodę na przechowywanie w Twoim urządzeniu plików cookies lub stosowanie innych podobnych technologii oraz na wykorzystywanie ich do dopasowywania treści marketingowych i reklam, o ile pozwala na to konfiguracja Twojej przeglądarki. Jeżeli nie zmienisz ustawień Twojej przeglądarki, cookies będą zapisywane w pamięci Twojego urządzenia. Więcej o plikach cookies, w tym o sposobie wycofania zgody, znajdziesz w Polityce Plików Cookies. Więcej o przetwarzaniu danych osobowych przez sp w tym o przysługujących Ci uprawnieniach, znajdziesz tutaj. Pamiętaj, że klikając przycisk „Nie zgadzam się” nie zmniejszasz liczby wyświetlanych reklam, oznacza to tylko, że ich zawartość nie będzie dostosowana do Twoich zainteresowań. V06 80 Dziewiąty miesiąc ciąży - dziecko jest już dojrzałe do porodu i gotowe do spotkania ze światem. Może to nastąpić lada chwila. A kiedy dokładnie? O tym decyduje sam zainteresowany. Dziewiąty miesiąc to już ostatnia prosta, ostatnie dni spędzone w maminym brzuszku. Po 36 tygodniach intensywnego wzrostu i rozwoju dziecko jest w pełni ukształtowane i trzeba liczyć się z tym, że może przyjść na świat w każdej chwili. Dziewiąty miesiąc: w pełnej gotowości Łożysko – ten niezwykły narząd, który do tej pory utrzymywał dziecko przy życiu, zaopatrując je w tlen i składniki pokarmowe – powoli kończy swoją działalność i zaczyna się starzeć. Z każdym dniem pracuje coraz mniej sprawnie, tworzą się na nim skrzepy i bryłki wapnia. Ma prawo być zmęczone, bo intensywnie pracowało prawie przez całą ciążę. Jednak może się to wiązać z pewnym zagrożeniem, bo łożysko nie jest już w stanie zaspokoić rosnących potrzeb dziecka. To znak, że najwyższa pora się urodzić – zacząć jeść i oddychać samodzielnie, tym bardziej że płuca są już w pełni dojrzałe i gotowe do podjęcia pracy. Gotowy do nowych wyzwań jest też układ nerwowy – mózg i sieć włókien nerwowych w chwili urodzenia składają się ze 100 miliardów komórek! Na początku będzie działać odruchowo – noworodek jest wyposażony w ponad 70 odruchów (np. ssania, szukania piersi), z których większość rozwija się pod koniec ciąży. Dziewiąty miesiąc: intymne sprawy Dobrze rozwinięty jest na przykład odruch ssania, dzięki któremu po porodzie dziecko nie umrze z głodu. Tymczasem jednak, póki nie ma jeszcze dostępu do maminej piersi, ssie własny kciuk. Podobno działa to na niego uspokajająco, a niektórzy badacze twierdzą, że sprawia zmysłową przyjemność. Potwierdzeniem tej tezy miałby być fakt, że płód płci męskiej zwykle miewa erekcje właśnie podczas ssania kciuka. Są one dość częste – według badań przeprowadzonych w 1995 r. na uniwersytecie w Fukuoka (Japonia) płód między 36. a 39. tygodniem życia płodowego miewa w ciągu godziny trzy erekcje trwające od 5 do 17 minut! Przed porodem dziecko może mieć obrzmiałe sutki (dotyczy to obu płci, również chłopców) i powiększone narządy płciowe – wargi sromowe lub jądra. Zjawisko to jest spowodowane oddziaływaniem na dziecko hormonów ciążowych matki i nie jest żadną patologią. Wszystko wróci do normy wkrótce po porodzie, gdy dziecko przestanie czerpać pokarm bezpośrednio z krwi mamy. Jak teraz wygląda dziecko? Dziecko jest całkowicie ukształtowane, jego ciało jest pulchniutkie, a skóra ma zdrowy, różowy koloryt. Z ciała zniknął meszek płodowy, ale główkę pokrywają włoski o długości 1–3 cm. Pod koniec dziewiątego miesiąca ciąży długość całego ciała dziecka wynosi 48–50 cm, a jego waga – ok. 3 kg. Dziewiąty miesiąc ciąży: pojawia się smółka W jelitach dziecka gromadzi się materiał odpadowy przemiany materii – lepka substancja zwana smółką, która może zostać wydalona tuż przed porodem lub zaraz po nim. Oddanie smółki przed porodem lub w czasie porodu może świadczyć o niedotlenieniu dziecka – smółka ma wtedy ciemnozielony, prawie czarny kolor. Dlatego zielonkawe wody płodowe są sygnałem, że trzeba szybko skontaktować się z lekarzem. Dziewiąty miesiąc ciąży: trudno się ruszać Dziecku jest już bardzo ciasno – od 37. tygodnia życia płodowego jego ruchy mogą być niewyczuwalne, bo nie ma na nie miejsca. Małe ciałko, ustawione główką w dół, jest unieruchomione w ciasnej macicy. Ciekawostką może być fakt, że ciało dziecka w tym czasie składa się aż z 300 kości, podczas gdy osoba dorosła ma ich prawie o jedną trzecią mniej (206). Jak to możliwe? Po prostu wiele kości zrasta się dopiero po porodzie (np. kości czaszki) – dzięki temu ciało dziecka jest bardziej "plastyczne", łatwiej znosi ciasnotę i przeciska się przez kanał rodny. Kiedy zaczyna się poród? Dlaczego akurat w tej, a nie innej chwili? Tego nie wiadomo do końca. Podobno czasem dziecko przyspiesza poród właśnie w reakcji na odczuwaną ciasnotę. W każdym razie to ono o tym decyduje – z przyczyn, które pozostają dla badaczy tajemnicą, w podwzgórzu jego mózgu "zapala się światełko", pojawia się sygnał: czas się rodzić. Na ten sygnał hormony we krwi mamy zaczynają krążyć coraz szybciej, co wywołuje skurcze macicy – i wkrótce nowy obywatel pojawia się na świecie. miesięcznik "M jak mama" 6 tydzień ciąży6 tydzień ciąży to kolejne dni dynamicznego rozwoju dziecka. W ciągu tygodnia podwoiło ono swoje rozmiary i już możesz mówić do niego Mój Groszku – gdyż właśnie jest wielkości ziarenka grochu. 6 tydzień ciąży to dla Ciebie niestety wzmożenie nudności, zaparć – jednym słowem: ciążowe dolegliwości, które musisz tydzień ciąży: rozwój dziecka6 tydzień ciąży to dla Twojego dziecka rewolucja. Maluch rośnie jak na drożdżach, zaczynają pojawiać się zalążki kończyn. w 6 tygodniu ciąży dziecko mierzy około 5-6 mm, co jest podwojeniem rozmiarów przez zaledwie tydzień. Nadal to mikroskopijny organizm, ale coraz więcej w nim zalążków organów. 6 tydzień ciąży to formowanie się zalążków kończyn, wątroby, trzustki, płuc oraz żołądka. Najsprawniej rozwija się jednak układ nerwowy dziecka – zwłaszcza mózg. Wciąż nie zapominaj, że kwas foliowy to absolutnie niezbędny suplement do prawidłowego rozwoju dziecka na tym etapie. W 6 tygodniu ciąży w organizmie zarodka następuje także rozwój zalążków bruzd, które przerodzą się niedługo w oczy i uszy. Serce dziecka w 6 tygodniu ciąży dzieli się już na cztery komory. Jeśli chciałabyś porównać do czegoś wygląd dziecka w 6 tygodniu ciąży, to najbardziej przypomina ono teraz małego konika morskiego – ma dużą – w stosunku do reszty – główkę i długi, szybko rozwijający się 6 tygodniu ciąży łożysko nie jest jeszcze w pełni wykształcone, ale rolę tę pełni worek żółtkowy, który dostarcza dziecku tlen i potrzebne składniki odżywcze. 6 tydzień ciąży: jak się czuje mamaObjawy ciąży – sprawdź, po czym poznać, że jesteś w ciążyWiele kobiet właśnie w 6 tygodniu ciąży po raz pierwszy odwiedza lekarza. Na tym etapie dość łatwo potwierdzić ciążę – ginekolog zrobi to za pomocą USG dopochwowo – a na ekranie monitora zobaczysz maleńki zarodek z małym pulsującym punktem – to oczywiście serce Twojego dziecka. Ten moment większość mam uznaje za faktyczny początek ciąży. Obserwowanie bijącego serduszka z pewnością na długo zapadnie ci w oprócz wzruszeń możesz doświadczyć w 6 tygodniu ciąży wzmożonych dolegliwości wynikających ze stanu, w jakim jesteś. Jeśli nie miałaś nudności wcześniej, to właśnie 6 tydzień ciąży może przynieść poranne mdłości, a nierzadko całodzienne nudności oraz wymioty. Mdłości i wymioty w ciąży związane są ze zmianami hormonalnymi, jakie następują w organizmie kobiety. Organizm wytwarza duże stężenie gonadotropiny kosmówkowej (hCG – hormon chroniący wczesny płód) i progesteron spowalnia perystaltykę jelit, zwiększa się kwasowość żołądka i organizm kobiety w naturalny sposób oczyszcza się, dzięki czemu chroni dziecko przed toksynami i innymi szkodliwymi substancjami, które mogłyby zaszkodzić mu w najważniejszym etapie jego rozwoju (tworzą się wtedy organy dziecka). SPRAWDŹ: 10 domowych sposobów, aby zapobiec nudnościom i wymiotomBędziesz czuła także bolesność piersi – dotyk męża, który z pewnością zauważy, że Twój biust wygląda jeszcze ponętniej, nie będzie sprawiał ci teraz przyjemności. Niestety, możesz – choć nie musisz – ciężko znosić te pierwsze tygodnie ciąży. To, co Ci teraz dokucza, powinno jednak minąć wraz z końcem pierwszego tydzień ciąży: badaniaPo pierwszym badaniu i potwierdzeniu ciąży, lekarz zleci ci podstawowe badania, które warto wykonać. Na liście znajdą się między innymi badanie w kierunku wykrycia takich chorób jak zakażenie wirusem HIV, toksoplazmoza, różyczka czy kiła. W pilnowaniu niezbędnych badań pomoże Ci KALENDARZ BADAŃ W CIĄŻY. 6 tydzień ciąży to również 4 tydzień życia dziecka. W tym momencie kończy się okres tworzenia trzech listków zarodkowych, podczas gdy rozpoczyna się czas powstawania z nich kluczowych dla rozwoju narządów i układów. Zobacz, kiedy dokładnie rozpoczyna się i kończy okres zarodkowy, jakie struktury rozwijają się z poszczególnych listków oraz jak wygląda zarodek na tym etapie. W 6 tygodniu ciąży również w ciele kobiety zachodzą już poważne zmiany — większość przyszłych mam odczuwa wyraźne objawy jak powiększenie piersi, „huśtawka nastrojów” bądź poranne mdłości. Poznaj powszechnie występujące symptomy i sprawdź również jakiego przyrostu wagi możesz się spodziewać w trakcie nadchodzących miesięcy. Czym jest okres zarodkowy? Co powstaje z trzech listków zarodkowych? Jak rozwija się zarodek w 6 tygodniu ciąży? Co dzieje się z ciałem kobiety w 6 tygodniu ciąży? Charakterystyczne objawy ciążowe Jak wzrasta masa ciała w ciąży? Czym jest okres zarodkowy? Prenatalny czas życia człowieka dzieli się przede wszystkim na okres zarodkowy i okres płodowy. Okres zarodkowy można również podzielić na kolejne dwie fazy: – listków zarodkowych, – zarodkowy. Okres listków zarodkowych trwa od momentu implantacji zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy (ok. 6-12 dni po zapłodnieniu), a kończy się mniej więcej pod koniec 5 tygodnia ciąży, czyli 3 tygodnia życia zarodka (ok. 21 dni po zapłodnieniu). W tym czasie zygota przekształca się w morulę i blastocystę by utworzyć w końcu tarczkę zarodkową, składającą się z trzech listków zarodkowych (ektoderma, mezoderma, endoderma) — wyspecjalizowanych grup komórek, z których powstaną konkretne narządy. Po wykształceniu trzech listków zarodkowych rozpoczyna się również kolejna faza rozwoju zarodka. Jest to właściwy okres zarodkowy, trwający mniej więcej od 4 do 8 tygodnia życia zarodka, czyli od 6 tygodnia ciąży. Okres zarodkowy to z pewnością przede wszystkim czas przechodzenia procesu organogenezy, podczas którego — jak sama nazwa wskazuje — powstają zalążki najważniejszych ludzkich organów. Proces ten rozpoczął się już w 5 tygodniu ciąży, kiedy zarodek wytworzył zaczątki centralnego układu nerwowego oraz układu sercowo-naczyniowego. Okres zarodkowy to także czas rozpoczęcia innego procesu: morfogenezy, czyli kształtowania zarysów ciała. Warto również pamiętać, że jest to również okres, w którym zarodek jest szczególnie wrażliwy na czynniki teratogenne, czyli mogące wywoływać różnego rodzaju wady wrodzone, a nawet poronienie1. 1. Hieronim Bartel, Embriologia: podręcznik dla studentów, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 2012 Co powstaje z trzech listków zarodkowych? W okresie zarodkowym komórki pogrupowane w 3 listki zarodkowe dalej dzielą się i różnicują, by w końcu stworzyć najważniejsze struktury zarodka. Mezoderma różnicuje się na mezodermę przyosiową, pośrednią i boczną. – Na skutek podziałów mezodermy przyosiowej powstają somity (patrz ramka): potyliczne, szyjne, piersiowe, lędźwiowe, krzyżowe i ogonowe. Pod koniec 6 tygodnia ciąży w każdym somicie można wyodrębnić 3 części: sklerotom, miotom oraz dermatom. Komórki sklerotomu biorą udział w budowaniu elementów chrzęstnych, kostnych oraz włóknistych kręgosłupa. Ważnym aspektem jest, że miotom uczestniczy w budowaniu mięśni poprzecznie prążkowanych tułowia oraz kończyn, z dermatomu powstanie tkanka podskórna oraz skóra właściwa. – Z połączenia mezodermy pośredniej, somitu i mezodermy bocznej utworzy się układ wydalniczy oraz płciowy. – Również z mezodermy bocznej powstaną takie struktury jak tkanki narządów trzewnych, tkanka mięśniowa serca, układ sercowo-naczyniowy i limfatyczny, krwinki, śledziona, kora nadnerczy, szpik kostny i błony surowicze. Endodermę można podzielić na zarodkową, czyli jelito pierwotne, oraz pozazarodkową, która stanowi wyściółkę omoczni oraz pęcherzyka żółtkowego. W 6 tygodniu ciąży jelito pierwotne jest już podzielone na 3 części: jelito głowowe, środkowe i ogonowe. Na końcu jelita głowowego znajduje się zawiązek ust, w odcinku ogonowym zawiązek odbytu. Połączenie jelita środkowego i pęcherzyka żółtkowego stanowi przewód żółtkowo-jelitowy, który stopniowo zanika, a potem bierze udział w tworzeniu najpierw szypuły brzusznej, a w końcu pępowiny. Oprócz wyściółki nabłonkowej przewodu pokarmowego oraz jego gruczołów endoderma tworzy również nabłonek gardła, tchawicy, oskrzeli, krtani, płuc czy migdałków, a także tarczycę, grasicę, pęcherz moczowy, cewkę moczową, wątrobę, pęcherzyk żółciowy, część przedsionkową pochwy czy gruczoły opuszkowo-cewkowe. Ektoderma ulega podziałowi na ektodermę okrywającą, będącą przyszłym budulcem naskórka, oraz neuroektodermę, z której powstaje cewa nerwowa. Pod koniec 6 tygodnia ciąży dochodzi również do zamknięcia wszystkich jej otworów — z jej części głowowej wykształcą się pęcherzyki mózgowe, a z ogonowej rdzeń kręgowy. Oprócz budowania układu nerwowego ektoderma odpowiada też za rozwój siatkówki, szyszynki czy płata tylnego przysadki2. Warto wiedzieć Czym są somity i wiek somitarny? Somity, nazywane też czasem praczłonami, to bloki komórek nabłonkowych o kulistym kształcie, występujące parzyście, umiejscowione po dwóch stronach struny grzbietowej. Powstają w wyniku podziału mezodermy przyosiowej pod koniec 5 tygodnia ciąży. Na dalszym etapie rozwoju wezmą udział w tworzeniu skóry, mięśni tułowia czy elementów szkieletu. Pierwsze dwa tworzące parę somity powstają w głowowej części struny grzbietowej. Nowe pary somitów tworzyć się będą wzdłuż niej, w kierunku części ogonowej. Sprawią, że zarodek będzie miał wygląd segmentowy. Dzięki liczbie somitów możliwe jest ustalenie orientacyjnego wieku zarodka; dlatego jest to właśnie tak zwany wiek somitarny lub okres somitarny. Przykładowo, w 22 dniu życia (początek 6 tygodnia ciąży) zarodek ma od 7 do 10 somitów, z kolei w 28 dniu życia (koniec 6 tygodnia) jest to już 26-29 somitów. Źródła: Hieronim Bartel, Embriologia: podręcznik dla studentów, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 2012, Encyklopedia PWN online, 2. Hieronim Bartel, Embriologia: podręcznik dla studentów, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 2012 Jak rozwija się zarodek w 6 tygodniu ciąży? W trakcie 6 tygodnia ciąży zarodek rośnie od ok. 2,5 mm do 4 lub nawet 6 mm., a jego główne cechy zewnętrzne to widoczne łuki skrzelowe oraz tworzące segmenty somity. Również na początku tego okresu funkcjonuje już pierwotny układ sercowo-naczyniowy — możliwe jest zaobserwowanie bicia (choć należałoby je raczej nazwać „trzepotaniem”) serca. Do tej pory zarodek był wyprostowany, teraz zaczyna się delikatnie zginać, a pod koniec 6 tygodnia ciąży będzie już zgięty w kształt litery „C”. Również cewa nerwowa, zamknięta tylko w środkowej części, zamknie się całkowicie (przednia i tylna część) do około 28 dnia życia. Po obu jej stronach powstawać będą somity (patrz ramka), w kierunku od głowowej do ogonowej części — pod koniec tygodnia będzie ich około 30. Mniej więcej w połowie 6 tygodnia ciąży zarodek ma już trzy pary łuków skrzelowych, a w okolicy głowowej można zauważyć charakterystyczne uwypuklenie: to trzy pęcherzyki mózgowe. W okolicy brzuszno-bocznej zauważalne są z kolei zawiązki kończyn górnych. Pod koniec tego tygodnia tworzy się ostatnia para łuków skrzelowych, zawiązki kończyn dolnych oraz plakody soczewkowe, z których powstaną soczewki oczu. Zarodek ma też już zalążki ucha wewnętrznego oraz widoczny ogon, choć ten powoli zanika. Ważnym procesem, mającym miejsce również około 6 tygodnia ciąży, jest tak zwane fałdowanie zarodka. Jest ono następstwem szybkiego wzrostu zarodka, w szczególności rdzenia kręgowego oraz mózgowia3. Do powstania osi głowowo-ogonowej dochodzi zaraz po pojawieniu się smugi pierwotnej, jednak wytworzenie charakterystycznego walcowatego kształtu oraz wyraźne wyodrębnienie okolicy głowowej i ogonowej jest możliwe dopiero po przejściu procesu fałdowania składającej się z 3 listków tarczki zarodkowej. Zarodek ulega zagięciu, tworząc fałd głowowy i fałd ogonowy. Z kolei zagięcie brzegów tarczki powoduje powstanie fałdów bocznych (prawego i lewego). Fałdowanie poprzeczne skutkuje oddzieleniem się zarodka od pęcherzyka żółtkowego. Z czym się wiąże powstanie poszczególnych fałdów? W procesie fałdowania, rozpoczynającym się pod koniec 5 tygodnia ciąży, powstaje fałd głowowy, ogonowy również boczny lewy i boczny prawy. – Fałd głowowy: powstaje od końca 3 tygodnia życia zarodka, kiedy z fałdów nerwowych buduje się mózgowie. W trakcie jego tworzenia do wnętrza zarodka wciągnięta zostaje część pęcherzyka żółtkowego, tworząca odtąd jelito przednie, kończące się błoną ustno-gardłową i również te położone pomiędzy mózgiem a sercem. Jednocześnie powstaje także zalążek przepony, rozwija się wątroba. – Fałd ogonowy: powstaje nieco później niż głowowy, na skutek wzrostu zaczątków rdzenia kręgowego. Dlatego w trakcie jego tworzenia wciągnięta do wewnątrz część pęcherzyka żółtkowego tworzy jelito tylne, z którego obwodowej części powstanie stek — zalążek pęcherza moczowego i odbytnicy. Szypuła łącząca, z której rozwinie się sznur pępowinowy, łączy się z powierzchnią brzuszną. – również Fałdy boczne (prawy i lewy): powstają na skutek wzrostu somitów. Po fałdowaniu poprzecznym pozostała część pęcherzyka żółtkowego tworzy jelito środkowe, które za pomocą tzw. przewodu żółtkowo-jelitowego łączy się ze szczątkowym pęcherzykiem. Ten przewód wejdzie później w skład pępowiny. Na skutek fałdowania bocznego zmniejsza się też stopniowo połączenie pomiędzy wewnątrzarodkową i zewnątrzzarodkową jamą ciała. Źródła: Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone. Od zapłodnienia do urodzenia, 2013, Hieronim Bartel, Embriologia: podręcznik dla studentów, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 2012 Sprawdź, jak rozwijają się poszczególne narządy i układy Układ sercowo-naczyniowy Serce to pierwszy narząd działający w ciele zarodka. Ok. 21-22 dnia życia zaczyna się kurczyć, a od 6 tygodnia ciąży zaczynają kształtować się przegrody. Bicie serca jest możliwe dzięki powstaniu węzła zatokowo-przedsionkowego. W pierwszej fazie serce uderza ok. 80 razy na minutę. Układ oddechowy Tworzy się w 6 tygodniu ciąży z uchyłka oddechowego — to wypukłość powstała na ścianie pierwotnego jelita przedniego. Powstają również zaczątki krtani i tchawicy, a uchyłek oddechowy rozszerza się i przekształca w pęcherzyk płucny. Układ pokarmowy Na skutek procesu fałdowania w 6 tygodniu ciąży jelito pierwotne dzieli się na kilka części: w części głowowej zamyka je błona ustno-gardłowa, a w części ogonowej błona stekowa. Po pęknięciu błon tworzy się gardło i przełyk, rozwijają się również żołądek, wątroba, trzustka i dwunastnica. Układ moczowo-płciowy Około 6 tygodnia ciąży zanika przednercze, będące przejściowym narządem; na bardziej zaawansowany rozwój układu moczowo-płciowego trzeba jeszcze jednak poczekać. Na razie tzw. grzebień moczowo-płciowy dzieli się na dwie struktury: sznur płciowy i sznur nerkotwórczy. Układ nerwowy Pod koniec 6 tygodnia ciąży cewa nerwowa jest już bez wątpienia całkowicie zamknięta, co pozwala na prawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego. W odcinku głowowym dochodzi do powstania 3 pęcherzyków mózgowych: jest to przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie. Narządy zmysłów Na początku 6 tygodnia ciąży z uwypukleń międzymózgowia tworzą się pęcherzyki oczne, powstają też zawiązki soczewek. Kształtuje się również tzw. plakoda uszna, przekształcająca się w pęcherzyk uszny. W tym samym tygodniu zarodek ma już też zalążek nosa i jamy nosowej. Powoli formuje się również twarz. Układ hormonalny Od 5 tygodnia ciąży rozwija się już przysadka mózgowa, w 6 tygodniu powstaje pierwotna kora nadnerczy i zawiązek tarczycy oraz przytarczyc. Kończyny i układ kostny Pod koniec 6 tygodnia ciąży somity dzielą się na sklerotom i dermatomiotom. Ze sklerotomu powstają komórki różnicujące się później w komórki tkanki łącznej. W tym tygodniu zauważyć już można również zawiązki kończyn — najpierw górnych, potem dolnych. Źródło: prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich 3. Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone. Od zapłodnienia do urodzenia, 2013 Co się dzieje z ciałem kobiety w 6 tygodniu ciąży? Od początku ciąży w ciele kobiety zachodzą liczne zmiany — chociaż nadal jest to wczesny etap, organizm już zaczyna funkcjonować w nieco inny sposób. Bardzo szybko zwiększeniu ulega objętość krwi. Pomiędzy 6 a 12 tygodniem ciąży zwiększa się ona o mniej więcej 10-15%. Stopniowo zwiększająca się objętość osocza jest jednocześnie związana ze zmniejszonym wzrostem erytrocytów, prowadzącym do tzw. fizjologicznej niedokrwistości ciężarnych. Zwiększenie objętości krwi odgrywa ważną rolę; ma wpływ na: – dostarczenie krwi do macicy, która w ciąży jest dużo większa i silnie unaczyniona, – dostarczenie składników odżywczych rozwijającemu się łożysku oraz płodowi, – usprawnienie pracy nerek matki, które odpowiadają za usuwanie produktów przemiany materii nie tylko matki, ale i płodu, – również obniżenie lepkości krwi, konieczne dla poprawy jej przepływu. W trakcie I trymestru stopniowo zwiększa się również objętość wyrzutowa serca oraz pojemność minutowa serca. Jest to wynikiem zwiększenia objętości krwi w krwioobiegu oraz zmniejszenia lepkości krwi. W tym okresie można też zaobserwować spadek ciśnienia tętniczego. Wiele zmian zachodzi w układzie moczowym. Utrzymujące się podczas ciąży wysokie stężenie progesteronu powoduje relaksację pęcherza moczowego, poszerzenie moczowodów oraz miedniczek nerkowych. Wpływ na zmiany zachodzące w układzie moczowym ma też powiększająca się i uciskająca jego elementy macica. W trakcie ciąży przepływ krwi przez nerki zwiększa się aż o 80%. W 6 tygodniu ciąży możliwe również jest już odczuwanie dolegliwości związanych ze zmianami motoryki układu pokarmowego, wynikającymi przede wszystkim z wysokiego poziomu żeńskich hormonów płciowych oraz z powiększania się macicy. Możemy mieć do czynienia z przemieszczaniem się żołądka, spowolnioną perystaltyką przełyku, jelita cienkiego oraz okrężnicy4. 4. prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich Charakterystyczne objawy ciąży 6 tydzień ciąży to połowa pierwszego trymestru. W tym czasie większość kobiet odczuwa wyraźne sygnały świadczące o zajściu w ciążę, zazwyczaj doszło już do wykonania testu ciążowego. Może się jednak zdarzyć, że kobieta miesiączkująca nieregularnie dopiero ciążę odkryje, bądź też, że pomimo świadomości bycia w ciąży nie będzie odczuwać żadnych objawów, pomijając zatrzymanie menstruacji. Nudności, a potem także wymioty, należą do najczęściej występujących objawów. Mogą zacząć się już po 4 tygodniu ciąży, a w 6 tygodniu są już zjawiskiem powszechnie występującym: dotyczą 50-70% ciężarnych. Warto jednak wiedzieć, że zazwyczaj ustają około 14-16 tygodnia. Dolegliwości te spowodowane są przede wszystkim wysokim stężeniem hormonów ciążowych: estrogenów, progesteronu oraz HCG, czyli ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej. Najczęściej kobiety narzekają na mdłości poranne, jednak nie jest to regułą, ponieważ występują też o innych porach dnia. Nieraz łączą się ze zwiększoną wrażliwością na zapachy i smaki, mogą być prowokowane niektórymi woniami. Niczym dziwnym nie są też tzw. „zachcianki”, czyli nieodparta i nagła chęć zjedzenia konkretnego produktu lub łączenie ze sobą produktów pozornie do siebie niepasujących. O ile umiarkowane nudności i wymioty są w tym okresie czymś całkowicie normalnym, o tyle bardzo silne i utrzymujące się długo objawy tego rodzaju są już niepokojące i mogą świadczyć o wystąpieniu hyperemesis gravidarum, czyli tzw. niepowściągliwych wymiotów ciężarnych. W takiej sytuacji utrzymanie jakiegokolwiek pożywienia lub płynów może okazać się trudne, trzeba więc będzie podjąć odpowiednie działania, by zapobiec odwodnieniu organizmu — zwykle poprzez podanie kroplówki jak również i leków przeciwwymiotnych (w pełni bezpiecznych dla dziecka)5. Jak radzić sobie z nudnościami i wymiotami? Nudności czy wymioty w pierwszym trymestrze ciąży nie są niczym niepokojącym i dotyczą większości kobiet. Nie można ich całkowicie wyeliminować, jednak istnieją sposoby na złagodzenie tych objawów: – jedzenie niewielkich porcji lekkostrawnych pokarmów, – ograniczenie spożywania pokarmów tłustych, – niewątpliwie wybieranie lekkich i łagodnych potraw (pikantne mogą zaostrzyć objawy), – podobnie picie herbatek ziołowych np. mięty, która pomoże zneutralizować metaliczny posmak (przyjmowanie większej ilości ziół warto jednak skonsultować z lekarzem), – również spożywanie produktów z imbirem np. herbaty imbirowej, korzenia imbiru czy cukierków imbirowych. Inna dolegliwość to częste oddawanie moczu Związane są z uciskiem macicy oraz zwiększoną objętością wewnątrznaczyniową. Niczym niepokojącym nie są obfitsze niż zazwyczaj upławy z pochwy — zwykle mają postać śluzowatej wydzieliny o barwie przejrzystej lub lekko białawej. Z pewnością z lekarzem należy się skontaktować, gdy zauważymy nieprzyjemny zapach lub żółtawy kolor upławów, bądź też będzie nam dokuczać świąd czy pieczenie. Wiele kobiet cierpi też z powodu zaparć i zgagi, wynikających ze zmian fizjologicznych zachodzących w układzie trawiennym. Chociaż tkliwość i powiększenie piersi było jednym z pierwszych objawów, które kobiety zauważają często jeszcze przed wykonaniem testu ciążowego. Około 6 tygodnia ciąży wyraźnie widoczne jest już powiększenie gruczołów pęcherzykowych w sutkach, a także przebarwienie brodawek i obwódek piersiowych. Naczynia krwionośne na piersiach stają się poszerzone i bardziej widoczne. Nadal utrzymuje się „huśtawka nastrojów”, a także zmęczenie i drażliwość — mogą towarzyszyć kobietom zwłaszcza do ok. 16 tygodnia ciąży6. Przeczytaj także: Pierwsze objawy ciąży – jak je rozpoznać? 5, 6. Lesley Regan, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, tłum. dr Julia Szołtysek, wyd. Esteri, Wrocław 2016 Jak wzrasta masa ciała w trakcie ciąży? Planujące dziecko kobiety często mają obawy związane ze wzrostem masy ciała w ciąży. Warto już na samym początku wiedzieć, na co się przygotować — kiedy mamy do czynienia z normalną sytuacją, a kiedy przyrost wagi jest zbyt mały lub niepokojąco duży. To, ile kobieta przytyje, zależy od wielu czynników, również od jej BMI (patrz ramka) sprzed ciąży. Przy BMI mieszczącym się w normie przyrost wagi to zwykle ok. 11-16 kg. Przy nadwadze powinien on wynieść maksymalnie 7-11 kg, a w przypadku otyłości 5-9 kg. W pierwszym trymestrze jest on nieznaczny, największy wzrost obserwujemy w trymestrze II. Na tę wagę składają się – waga dziecka ok. 3-4 kg, – waga łożyska i wód płodowych ok. 1,7 kg, – tkanka tłuszczowa matki ok. 2,5 kg, – zwiększona objętość krwi ok. 1,5 kg, – zatrzymywanie wody w organizmie ok. 2,5 kg, – waga macicy ok. 1 kg, – również obrzmiałe piersi ok. 0,5 kg7. Czym jest BMI? BMI to inaczej Body Mass Index, czyli wskaźnik masy ciała. Można go obliczyć poprzez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez podniesiony do kwadratu wzrost podany w metrach. BMI przydaje się przede wszystkim przy sporządzaniu oceny ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych związanych z nadwagą i otyłością np. miażdżycy czy choroby niedokrwiennej serca. Warto pamiętać, że wskaźnik BMI może być zawyżony np. u osób aktywnie uprawiających sport — w ich przypadku wyższa waga może być związana z masą mięśniową. Wskaźnik ten nie będzie również wiarygodny w przypadku dzieci do 14 roku życia oraz kobiet w ciąży. Chcąc oszacować przypuszczalny wzrost wagi w trakcie ciąży, bierzemy pod uwagę BMI sprzed ciąży. Co sugeruje konkretny wskaźnik BMI? – poniżej 16: wygłodzenie – 16-16,99: wychudzenie – 17-18,49: niedowaga – 18,5-24,99: waga prawidłowa – 25-29,99: nadwaga – 30-34,99: otyłość I stopnia – 35-39,99: otyłość II stopnia – powyżej 40: otyłość skrajna Źródło: 7. Lesley Regan, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, tłum. dr Julia Szołtysek, wyd. Esteri, Wrocław 2016 Źródła: – Encyklopedia PWN online, – Embriologia, materiały ze strony Pomorskiego uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, – prof. dr hab. Grzegorz H. Bręborowicz Położnictwo i ginekologia tom I, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich – Moore, Persaud, Torchia, Embriologia i wady wrodzone. Od zapłodnienia do urodzenia, 2013 – Ostrowski, Embriologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich – Lesley Regan, Twoja ciąża tydzień po tygodniu, tłum. dr Julia Szołtysek, wyd. Esteri, Wrocław 2016 – Sadler, Embriologia, Edra Urban&Partner Autor: Darek „W okresie zarodkowym komórki pogrupowane w 3 listki zarodkowe dalej dzielą się i różnicują, by w końcu stworzyć najważniejsze struktury zarodka.” To ostatni miesiąc drugiego trymestru. Dziecko pod koniec szóstego miesiąca ciąży ma już 35 cm i waży nawet 700 gramów. Dzieci urodzone pod koniec szóstego miesiąca ciąży – a więc w 27 tygodniu, mają duże szanse na przeżycie, choć lekarze nie mogą dać gwarancji na to, że dziecko będzie w pełni zdrowe. Lekarzom udaje się też coraz częściej z dobrym skutkiem ratować życie i zdrowie dzieci urodzonych również we wcześniejszych tygodniach szóstego miesiąca ciąży. Szósty miesiąc ciąży. Rozwój dziecka W szóstym miesiącu ciąży dojrzewają narządy wewnętrzne dziecka. Płuca zaczynają wytwarzać surfaktant, substancję która pomoże po urodzeniu rozprężyć płuca i nabrać oddechu. Ale do tego, by dziecko mogło samodzielnie oddychać jeszcze daleka droga – płuca są gotowe do samodzielnej pracy dopiero po zakończonym 36. tygodniu ciąży. W szóstym miesiącu ciąży dziecko magazynuje substancje potrzebne po urodzeniu: wapń, żelazo, białka. To czas, kiedy intensywnie pobiera te składniki z dostarczanego mu pokarmu, a jeśli ich brakuje – z organizmu mamy. Dlatego pod koniec drugiego trymestru łatwo o pogorszenie się wyników badań krwi, duży ubytek zwłaszcza żelaza – lekarz przypomina kobiecie o konieczności spożywania bogatych w składniki odżywcze pokarmów, czasami zaleca też suplementację. W szóstym miesiącu kończy się wzrost liczby komórek i zwojów nerwowych, mózg dziecka pod koniec 6 miesiąca ciąży to niemal mózg donoszonego noworodka. Uwaga! Kobieta w ciąży w ogóle nie powinna się stresować, ale teraz unikanie sytuacji stresujących jest szczególnie ważne – stres matki zakłóca proces tworzenia się połączeń między komórkami mózgu, a to grozi pojawieniem się u dziecka (oczywiście w przyszłości) zaburzeń o podłożu psychicznym. Szósty miesiąc to również czas, kiedy kobieta odczuwa intensywnie i często ruchy dziecka – z jednej strony jest ono ciągle nieduże, więc ma sporo miejsca na aktywne kopanie, z drugiej – jest już naprawdę silne. Dziecko oczywiście sporo śpi, ale kiedy nie śpi – jest naprawdę ruchliwe. W dzień, gdy mama jest aktywna, dziecko większość czasu przesypia. Wtedy, gdy mama się kładzie lub odpoczywa – dziecko zaczyna dokazywać. Kopnięcia w nocy są już na tyle silne, że mogą zakłócać sen kobiety, co obok konieczności odwiedzania toalety i problemów ze znalezieniem wygodnej pozycji do spania nie ułatwia efektywnego wypoczynku. Szósty miesiąc ciąży. Dolegliwości Końcówka drugiego trymestru to powrót huśtawki nastrojów. Oczywiście – to wina hormonów, ale też pojawiających się różnych lęków związanych z najbliższą przyszłością. Do kobiety dociera, że za kilkanaście tygodni nieuchronnie czeka ją poród (spora część kobiet się porodu po prostu boi). Kobieta obawia się też tego, że w końcówce ciąży będzie nieatrakcyjna, co może odbić się na jej związku. Duża część niepokojów dotyczy dziecka – czy urodzi się w terminie, czy będzie zdrowe, czy nie ujawnią się jakieś niezauważone przez lekarza wady. Dobrym pomysłem jest zapisanie się do szkoły rodzenia – dla kobiet, które są w ciąży po raz pierwszy zarówno poród jak i pierwsze tygodnie opieki nad dzieckiem to kwestie zupełnie nieznane, szkoła rodzenia pozwoli je oswoić. Na obniżenie samopoczucia może mieć wpływ również niedotlenienie – macica w tym okresie ciąży zaczyna intensywnie uciskać przeponę, więc oddech kobiety staje się znacząco płytszy. W szóstym miesiącu ciąży kobietom zwykle dokuczają też niewielkie obrzęki – stóp i dłoni. To normalny objaw, jeśli obrzęki nie są duże i nie pojawiają się gwałtownie, nie ma powodów do niepokoju. Niektóre ciężarne narzekają na popękane naczynka krwionośne. Szósty miesiąc ciąży to również narastające problemy z zaparciami. Warto na czczo pić przegotowaną wodę, dieta powinna obfitować w surowe warzywa i owoce. Inne przypadłości to narastające bóle kręgosłupa. U kobiet, które są aktywne i dbają o formę, mogą się one pojawić znacznie później, ale dla kobiet unikających aktywności fizycznej już w szóstym miesiącu powiększony brzuszek staje się dla kręgosłupa dużym wyzwaniem. Jeśli pojawiają się bóle brzucha, zwłaszcza regularnie, nie można odwlekać konsultacji z lekarzem.

6 ty tydzień ciąży